Czyż można wyobrazić sobie chrześcijaństwo bez drzewa Krzyża, na którym umarł Jezus z Nazaretu? Nie jest to z pewnością możliwe. Krzyż stał się znakiem rozpoznawczym tych wszystkich, którzy uwierzyli w zmartwychwstałego Chrystusa. Dlatego też to rzymskie narzędzie niewyobrażalnej męki i w konsekwencji śmierci od początku było w pierwszych wspólnotach chrześcijańskich darzone szczególnym szacunkiem i czcią.
Pięknie w ten ciąg tradycji związanych z Krzyżem wpisuje się święto Podwyższenia Krzyża Świętego, które obchodzimy w Kościele katolickim 14 września. Genezy tego święta należy szukać już w IV wieku. Wtedy właśnie św. Helena, matka cesarza Konstantyna Wielkiego, miała odnaleźć tę najstarszą relikwię chrześcijaństwa. Na górze Kalwarii zaś powstały dwie połączone ze sobą i niezwykle okazałe bazyliki Świętego Krzyża oraz Zmartwychwstania Pańskiego.
Wspólnota kościelna widzi w Krzyżu ołtarz, na którym dokonało się zbawienie świata w Jezusie Synu Bożym. To zaś pogańskie narzędzie kaźni przemieniło się w symbol heroicznej miłości i poświęcenia. Natomiast znak krzyża, który codziennie czynimy, stał się niejako pierwszym chrześcijańskim credo. Wypowiadane przy nim słowa wyrażają bowiem istotę naszej wiary w Boga w Trójcy Świętej Jedynego.
Krzyże umieszcza się w centralnych i najważniejszych zarazem miejscach świątyń, w domach, przy drogach, na szatach liturgicznych i nosi się je na piersiach. Symbolizują one naszą przynależność do Chrystusa. Wielkim teologiem i czcicielem Krzyża jest św. Paweł Apostoł, który w swoich pismach bardzo często nawiązuje do tego znaku chrześcijańskiej nadziei. O jego roli i znaczeniu piszą też pisarze starożytności kościelnej (np. Tertulian czy św. Hieronim). Centralne miejsce zajmuje on również w życiu świętych.
Jezus Chrystus w swoim Krzyżu chce nas do siebie przyciągnąć. My zaś, Jego wierni uczniowie i naśladowcy, razem z Apostołem Narodów chlubimy się Krzyżem naszego Pana. Głęboko wierzymy, że w tym znaku tkwi nadzieja naszej prawdziwej wolności i mocy, która daje siłę do zmagania się z trudami codzienności. Dzięki Krzyżowi i nauce z niego płynącej wiemy, że cierpienie i ból mają sens. Krzyż bowiem wiedzie ku wywyższeniu i zmartwychwstaniu, czyli życiu wiecznemu w Bogu.
Historia Święta Podwyższenia Krzyża Świętego.
Kiedy w roku 70 Jerozolima została zdobyta i zburzona przez Rzymian, rozpoczęły się wielkie prześladowania religii Chrystusa, trwające prawie 300 lat. Dopiero po ustaniu tych prześladowań matka cesarza rzymskiego Konstantyna, św. Helena, kazała szukać Krzyża, na którym umarł Pan Jezus.
Po długich poszukiwaniach Krzyż odnaleziono. Co do daty tego wydarzenia historycy nie są zgodni; najczęściej podaje się rok 320, 326 lub 330, natomiast jako dzień wszystkie źródła podają 13 albo 14 września. W związku z tym wydarzeniem zbudowano w Jerozolimie na Golgocie dwie bazyliki: Męczenników (Martyrium) i Zmartwychwstania (Anastasis). Bazylika Męczenników nazywana była także Bazyliką Krzyża. 13 września 335 r. odbyło się uroczyste poświęcenie i przekazanie miejscowemu biskupowi obydwu bazylik. Na tę pamiątkę obchodzono co roku 13 września uroczystość Podwyższenia Krzyża Świętego. Później przeniesiono to święto na 14 września, ponieważ tego dnia wypada rocznica wystawienia relikwii Krzyża na widok publiczny, a więc pierwszej adoracji Krzyża, która miała miejsce następnego dnia po poświęceniu bazylik. Święto wprowadzono najpierw dla tych kościołów, które posiadały relikwie Krzyża, potem zaś dla całego Kościoła Powszechnego.
