Relikwia Krzyża Świętego sprowadzona została z konwentu ojców reformatów z Nowego Miasta Lubawskiego. Ofiarodawcą był Kazimierz Działyński – wojewoda malborski, natomiast Zygmunt Działyński – wojewoda pomorski wraz z żoną Katarzyną ufundowali złoty relikwiarz w postaci krzyża.
Legenda głosi, że w 1660r. Zygmunt Działyński na audiencji u papieża ugryźć miał „drzazgę” świętego drzewa. Jednak nie ma ona pokrycia ze źródłami historycznymi. Wcześniejszym właścicielem relikwii był biskup włocławski i pomorski Hieronim Rozdrażewski, który przekazał ten drogocenny skarb Działyńskim. Autentyczność relikwii została potwierdzona przez władze duchowne w Gnieźnie. Przypuszczać należy, iż jest to cząstka krzyża relikwii kijowskiej, którą podczas chrztu Rusi w 988r. otrzymał Włodzimierz – książę kijowski.
Dnia 13 września 1671r. w święto Podwyższenia Krzyża biskup gnieźnieński Dziannot wniósł relikwię Krzyża Świętego do kościoła parafialnego Nawiedzenia NMP. Następnego dnia, po wygłoszeniu wzruszającego kazania przez proboszcza Sebastiana Dulskiego relikwię umieszczono na wielkim ołtarzu w kościele klasztornym i pod groźbą klątwy zabroniono jej dotykać.
Obecnie Pakoska relikwia jest największą co do wielkości relikwią Krzyża Świętego w Polsce.
